موضوعات :

کلمات کليدي :

ديگر مطالب اين نويسنده :

سیدمرتضی آوینی؛راه شناختن وضعیت عالم امروز

روزگار ما، روزگار اصالتِ فایده است، یعنی هرسخنی که م یشنوید، بلافاصله در ذهن تانمی آید که چه فایده ای دارد؛ روزگار ما چنینروزگاری است. بنابراین، سعی می کنم قدریفاید ههای این بحث را هم بگویم که خیلیمجرّد و انتزاعی نباشد، هر چند به نظرماصل مطلب انتزاعی است. اصاً عالم امروزعالم انتزاع است، عالم مابعدالطبیعه است- نه عالم ماوراءالطبیعه - عالم فلسفه استو همه مفهو مها در این عالم، انتزاعی است.با صورت تشریعی که در ذهن ما مسلمان هاهست، نمی شود تصور درستی از چنینعالمی ارایه کرد، یعنی حتماً باید مبنا ومقدمه مابعدالطبیعیِ جهان امروز را بدانیدو از این طریق سعی کنید جهان امروز رابشناسید. با این صورت تشریعی که از دیندر ذهن ما هست، اصلاً نم یشود این عالمرا شناخت. دلیل آن هم روشن است. یعنیا گر در ماهیت این دو عالم قدری تأمل کنیمو آنها را با هم تطبیق دهیم و قیاس کنیم،خیلی راحت م یفهمیم که از این نظر، عالمامروز را اصلاً نمی شود شناخت.چون دینی که در دست ماست - و از طریقفقه، اصول و سایر درس هایی که در حوزه هاتدریس می شود به دست ما رسیده - صورتیاز عالم در ذهن ما ساخته که کاماً با صورتیکه علوم جدید و تفکر انتزاعیِ فلسفی به دنیاداده متفاوت است. یعنی شما عالمی با خدا،شیطان، بهشت و جهنم تصور م یکنید و اینتعلیم، تصوری تشریعی به شما م یدهد، درحالی که با این تصور نم یشود دنیای امروزرا شناخت. شما نهایتاً به آنجا م یرسیدکه مثاً می گویید آمریکا شیطان است، امابرای اینکه بفهمید با این شیطان چگونهباید مقابله کرد، به تفکر انتزاعی نیاز دارید،یعنی احتیاج دارید که مبانی مابعدالطبیعیِعالم امروز را بدانید. حتی لازم است در خودِحکمت دین غور و تعمق بیش تری کنید؛یا به «حکمت تأویلی » مسلح باشید، یعنیحکمت به معنای حقیقی لفظ.اما چگونه م یتوان توقع داشت مثا همهمسوولان کشور ما با پشتوانه چنین حکمتیبا عالم جدید روبه رو شوند و در آن نظر کنند؟نم یتوان توقع داشت همه حکیم باشند وحکمت دینی را مثل حضرت امام بدانند واز این نظرگاه عالم امروز را بشناسند. همههمین صورت تشریعی در ذه نشان هستکه چندان تفاوتی با «دین عجوز هها » ندارد؛یعنی با همین تصوری که پیرزنان و قدمایعوام در ذهن شان دارند که تصور خیلیساده ای از عالم است و از همین نظرگاهنسبت به اطرافشان حکم م یکنند؛ منتهادچار عُجب نم یشوند و از روی خودخواهیو خودبینی با عالم برخورد نم یکنند، سعینم یکنند درباره همه چیز نظر بدهند وخودشان را از خیلی چیزها کنار می کشند.دینی هم که ای نطور به دست می آید، غیر ازدین عجوزه ها نیست و تصور خیلی ساده ایاز دنیا به ما م یدهد، مگر اینکه هما نطورکه عرض کردم، حکمت بدانیم و از نظرگاهاین حکمت با عالم امروز روب هرو شویم، یعنیهمان طور که حضرت امام برخورد می کردندیا الان آیت اللَّه خامنه ای برخورد می کنند؛این توقع را از هر کسی نم یتوان داشت.منشأ اختلاف هایی هم که بین ما پیشم یآید، همین جاست که م یخواهیم ازنظرگاه فقه - فقه فعلی و فعلیت یافته، نهفقه بالقوه - با جهان امروز مقابله کنیم.این فقه چیزی به ما نم یدهد که بشود باآن مبانی عالم امروز را شناخت. ما احتیاجداریم درباره ماهی تها بحث کنیم و از اینطریق به حقیقت عالم رجوع کنیم، اما اینچیزی که در حال حاضر از تفکر حوزوی دردست ما هست، این امکان را ندارد کهماهیت عالم امروز را بشناسد. به این دلیلکه ماهیت عالم امروز با مابعدالطبیعهیونانی و بعد با تفکر اسکولاستیک1 - یعنیتحولی که مابعدالطبیع هی یونانی نسبت بهتفکر مسیحی، آ نهم مسیحیت یونان زده،پیدا می کند - شکل گرفته است. پس ماتا موقعی که به این مابعدالطبیعه مسلحنباشیم، اصاً نمی فهمیم عالم امروز چگونهعالمی است و آن وقت، چطور می خواهیمدرباره عالم امروز نظر بدهیم؟ مثاً درباره هنرکه موضوع بحث ماست، باید بگویم که هنرامروز هنر گذشته نیست، هنری نیست کهمولوی م یگوید:چون غرض آمد هنر پوشیده شدصد حجاب از دل به سوی دیده شد