موضوعات :

کلمات کليدي :

ديگر مطالب اين نويسنده :

گفت‌و‌گو با استاد «اسفندیار شهیدی»؛ فیلمبردار پیشکسوت سینمای ایران

استاد «اسفندیار شهیدی»، فیلم‌بردار پیشکسوت سینمای ایران و داور جشنواره‌ی سی‌ام فجر، مدتی است آموزش تصویربرداری به جوانان مستندساز مذهبی را در دفتر مطالعات جبهه‌ی فرهنگی انقلاب اسلامی و نیز حوزه‌ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی در دستور کار خود قرار داده است، و شاگردانی هم ـ‌از جمله در گروه مستندسازی سفیرـ تربیت کرده است. با او هم‌کلام شدیم تا نظر ایشان را در مورد جشنواره‌ی عمار و حضور چشمگیر نیروهای مستعد انقلابی در عرصه‌ی مستند و داستانی، جویا شویم.

شما مدتی است كه در بحث آموزش فعالیت می‌کنید و در این راه با جوانانی سر و كار دارید كه در جهت تصویری‌كردن آرمان‌هایشان، وارد عرصه‌ی کار تصویری شده‌اند. این گروه از جوانان و کارهای‌شان را چطور ارزیابی می‌کنید؟

من در حدود یك سال و نیم تا دو سال است كه با این جوانان در تماس هستم و به آنان آموزش تصویربرداری می‌دهم. حتی یك عده از آنها با کار گروهی و در کنار هم، چند كار خوب هم ساخته‌اند. این‌ها یك فكر و آرمان بزرگ دارند و می‌خواهند این فكر بزرگ را -كه بعضاً انقلابی هم هست- در یك فیلم پانزده دقیقه‌ای مستند پیاده كنند. آنها غالب اوقات در ابتدای راه شكست می‌خورند؛ چرا که نه راه ورود به جریان را می‌دانند و نه راه ساخت، و نه راه خروج از این مقوله‌ای كه دارند مطرح می‌كنند. در واقع آنها بدون اینكه با تكنیك‌ها آشنا شده باشند، شروع به كار کرده‌اند و به همین خاطر، دست و پا شكسته حرف می‌زنند. اما به هر حال، این گروه جوان هستند و باید جلوتر بروند و سرشان چند بار به سنگ بخورد تا به نتایجی برسند و این نتایج، آرام آرام حاصل شود.

این كه انتظار داشته باشیم این قشر جوان در یكی دو كار اول به نتیجه برسند، به نظر من بعید است؛ چون تصور من بر این است كه عصر نابغه‌ها تمام شده است. دیگر از آن نابغه‌های بزرگ سینما كه بتوانند بدون سواد و اطلاعات قبلی، یك فیلم بزرگ بسازند، خبری نیست. امروزه جنبه‌های تكنیكی اینقدر پیشرفت كرده كه فیلم‌‌سازان -چه مستند و چه داستانی- حتماً باید این تكنیك‌ها را بدانند. مع‌الوصف، باید اعتراف کنم که این جوانان مستندساز، بسیار بااستعداد هستند.

شما به آینده‌ی این گروه از جوانان خوش‌بین هستید؟ تا مثلاً به ورطه‌ی شعارزدگی نیافتند؟

بله! بسیار بسیار امیدوارم ـ‌البته اگر كاملاً توجیه بشوند. توجیه منفی كه آدم مدام این جوانان را بكوبد كه: آقا، كارت بد است، فایده ندارد. اتفاقاً این کارهای این گروه از جوانان خوب است و حتی می‌توان گفت که از كار خیلی‌ها بهتر است. منتها باید نسبت به كاری كه انجام می‌دهند بیشتر توجیه شوند. بر خلاف تصورها، عرصه‌‌ی مستندسازی کار بسیار مشكلی است. حتی در خیلی از موارد مشكل‌تر از كارهای داستانی و كارهای دراماتیك است. چون در آن كارها قصه وجود دارد و با کمی مهارت، کار جنبه‌ی دراماتیك پیدا می‌كند و آدم را می‌گیرد، اما در كارهای مستند، این اتفاق نمی‌افتد. مضافاً این كه نوعی ذهنیت به وجود آمده كه اگر موضوع ما، موضوع مهمی باشد، فیلم مستند ما هم فیلم خوبی است. در حالی كه اصلاً این‌طوری نیست. تحت تأثیر همین تفكر است كه ما مستند‌هایی می‌سازیم كه خیلی مستند هستند ـ‌تأکید می‌کنم که واقعاً خیلی مستند هستند‌ـ اما آیا این کافی است؟ نه! این مستندها نه جذابیت بصری دارند، نه جذابیت تصویری و نه از نظر قصه جذاب هستند. مخاطب بعد از دیدن چنین مستندی به خود خواهد گفت این مستند به درد ده پانزده نفر آدم متخصص می‌خورد و بقیه كه نگاه می‌كنند دارند وقت تلف می‌كنند. چرا؟

علت این است که بچه‌های ما باور ندارند كه فیلم مستند باید جذاب باشد. اگر به این نكته‌ها توجه بشود، این جوانان می‌توانند در آینده كارهای بسیار خوبی انجام دهند.

از بین شاگردان شما، كسانی بوده‌اند كه كاری تولید كرده باشند و شما دیده باشید؟

بله، گروه «سفیر» كارهای خیلی خوبی كرده‌اند. من از بین کارهای آنها، «یزدان تفنگ ندارد» را دیده‌ام. ببینید آفت چنین گروهی این است که به روزمرگی بیافتند. اگر قرار باشد یك سبك فیلمسازی مستند را در پیش بگیریم ‌و مدام همان را ادامه ‌دهیم، موفق نخواهیم بود. البته اعضای گروه «سفیر» كارهای خوبی انجام داده‌اند. 

«یزدان تفنگ ندارد» را به عنوان اولین كار این گروه، چطور دیدید؟

فیلم خوبی از یک کارگردان جوان فعال است و خیلی هم دیده شده است. به عنوان کار اول، مشخص است که سازنده‌اش فرد با استعدادی است. اما نباید مستندسازی آنها در همین مقطع رها شود و همین‌گونه كولاژی از تصویر بسازند.

«مهار نشده» را چطور؟

من در جریان كار «مهارنشده» بودم ولیكن فیلم را ندیده‌ام.

فكر می‌كنید این نسل از جوانان می‌توانند اتفاقات بزرگی را در حوزه‌ی مستندسازی رقم بزنند؟

من اعتقاد ندارم كه می‌شود مستندی ساخت و به دو میلیون نفر تحویل داد؛ چنین كاری امكان ندارد. هنر با روح افراد ارتباط دارد. نمی‌شود باور كرد كه فیلمی بسازیم كه همه از آن خوششان بیاید. ما باید بتوانیم فیلم‌هایی با مفاهیم بزرگ بسازیم. با این توضیح، تصور من این است كه این اتفاق با این جوانان شدنی است.